گاباپنتين
گاباپنتين (Gabapentin) از داروهای روانپزشکی، ابتدا به عنوان يك داروى ضدصرع معرفى شد و بعد از مدتى معلوم شد اثر خواب آورى دارد و در نتيجه در مورد بعضى اختلالات روانى ، مخصوصاً اينسومنيا ( بى خوابى ) ، مفيد واقع مى شود. همچنين معلوم شد كه اين دارو در كاهش درد نوروپاتيك (Neuropathic)، از جمله نورالژياى پست – هرپتيك (Postherpetic)، مفيد واقع مى شود . از اين دارو در اختلالات اضطرابى ( فوبياى اجتماعى و اختلال پنيك ) استفاده مى شود ، هر چند به عنوان داروى اصلى در مانيا يا اختلالات خلقى مقاوم در برابر درمان مورد استفاده قرار نمى گيرد . ( درد نوروپاتيك در اثر آسيب يا بيمارى تأثير گذار در سيستم عصبى جسمى – حسى به وجود مى آيد . نورالژياى پست – هرپتيك درد عصبى ناشى از آسيب ايجاد شده توسط ويروس واريسلا زوستر است ) .
مقاله روانپزشکی پیشنهادی : پرگابالين
عمليات فارماكولوژيك
گاباپنتين تا اندازه ى زيادى به صورت آزاد در خون گردش مى كند و در انسان ها زياد متابوليزه نمى شود . اين دارو بدون هر گونه تغييرى توسط كليه ها دفع مى شود و از طريق همودياليز نيز مى توان آن را دفع كرد .
غذا در سرعت و ميزان جذب شدن اين دارو در بدن تأثير چندانى ندارد . سرعت دفت اين دارو در افراد سالمند كاهش مى يابد و در نتيجه ، روان پزشكان بايد دوز آن را تنظيم كنند . به نظر مى رسد گاباپنتين باعث افزايش GABA در مغز مى شود و ممكن است مانع از سنتز گلوتامات نيز بشود . اين دارو غلطت كلى سروتونين خون را در انسان افزايش مى دهد و باعث مى شود كانال هاى كلسيم كمتر از گذشته مونوآمين آزاد كنند . گاباپنتين مى تواند به صورت داروى ضدتشنج ، و همچنين . به عنوان داروى ضداسپازم و كاهش دهنده ى حساسيت به محرك هاى دردآور عمل كند .
موارد استفاده
در نورولوژى ، گاباپنتين هم براى درمان تشنج هاى عمومى ( جنرال ) و هم براى درمان تشنج هاى جزئى ( پارشيال ) به كار مى رود . اين دارو در كاهش درد نورالژياى پست – هرپتيك و ساير سندروم هاى درد ناشى از نوروپاتى ديابتيك ( آسيب عصبى ناشى از ابتلا به ديابت ) ، درد سرطانى نوروپاتيك ( درد عصبى ناشى از بيمارى سرطان يا داروهاى درمان سرطان ) ، فيبروميالژيا ( درد عضلانى – استخوانى گسترده به همراه مشكلات خواب ، حافظه ، خلق ، و فتيگ ( احساس خستگى مفرط ) . مرالژيا پارسنتيكا ( درد يا تحريك پذيرى در ران پا ) ، قطع عضو ، و سر درد ، نيز مفيد واقع مى شود . طبق گزارش ها ، اين دارو در درمان بعضى موارد پروريتوس ( خارش ) مزمن مفيد واقع شده است .
در روان پزشكى ، گاباپنتين به عنوان داروى خواب آور استفاده مى شود زيرا اثر آرامش بخشى دارد . اين دارو خواص ضداضطراب دارد و بيماران مبتلا به اضطراب اجتماعى و اختلال پنيك از مصرف آن بهره مى برند . اين دارو ممكن است از هوس مصرف الكل در بعضى بيماران بكاهد و خلق را نيز شادتر كند ؛ بنابراين ، ممكن است در بيماران افسرده تا اندازه اى فايده داشته باشد . بعضى بيماران مبتلا به اختلال دوقطبى از گاباپنتين به صورت داروى مكمل يا كمكى در كنار داروهاى تثبيت كننده ى خلق بهره برده اند .
عوارض جانبى
عوارض جانبى گاباپنتين ملايم هستند ، و رايج ترين آنها عبارتند از خواب آلودگى در طول روز ، آتاكسيا ( فقدان هماهنگى ارادى حركات عضلانى ) و فتيگ ( احساس خستگى مفرط ) . طبق بعضى گزارش ها ، اوردوز ( بالاى 45 g ) باعث ايجاد شدن ديپلوپيا ( دو تا ديدن اشيا ) ، گفتار مبهم ، بى رمقى و بى حالى ، و استفراغ مى شود . اما در اين تحقيقات همه ى بيماران بهبود يافتند . اين دارو براى زنان باردار در Category قرار گفته است ، و در شير مادر نيز ترشح مى شود . بنابراين ، بهتر از همه اين است كه زنان باردار و مادران شيرده از مصرف آن خوددارى كنند .
تعاملات دارويى
فراهمى زيستى گاباپنتين ، وقتى به همراه داروهاى ضد اسيد معده مصرف مى شود ، ممكن است تا ٢٠ درصد كاهش يابد . به طور كلى ، هيچگونه تداخل دارويى وجود ندارد . مصرف طولانى مدت اين دارو در مصرف ليتيوم تأثير منفى نمى گذارد .
تداخل در تست هاى آزمايشگاهى
گاباپنتين در هيچ تست آزمايشگاهى تداخل ايجاد نمى كند ، هر چند تحقيقات غيررسمى چند مورد از غربالگرى توكسيكولوژى دارويى مثبت كاذب يا مثبت براى آمفتامين ها ، باربى تورات ها ، بنزوديازپين ها ، و مارى جوانا را گزارش كرده اند .
دوز و دستورالعمل هاى بالينى
گاباپنتين خوب تحمل مى شود و دوز آن را در عرض چند روز مى توان به دامنه ى نگهدارنده رساند . رويكرد كلى اين است كه دوز با 300 mg در اولين روز شروع شود ، به 600 mg در روز دوم ، 900 mg در روز سوم ، و متعاقباً به 1800 mg در روز به صورت دوزهاى منقسم و طبق نياز براى از بين بردن سمپتوم ها افزايش يابد . دوزهاى روزانه ى نهايى معمولاً بين 1200 تا 1600 mg در روز هستند اما گاهى نتايج دلخواه با دوزهاى اندك مثل 200 تا 300 mg در روز نيز به دست مى آيند ، مخصوصاً دررافراد سالمند . يكى از عواملى كه تعيين دوز را با مشكل مواجه مى كند خاصيت خواب آور بودن اين دارو است . بعضى بيماران دوزهاى بالا ، تا 4800 mg مصرف كرده اند .
گاباپنتين در كپسول هاى 100 ، 300 و 400 ميلى گرمى موجود است . يك محلول خوراكى 250 mg / 5 mL نيز موجود است . با اينكه توقف ناگهانى مصرف گاباپنتين باعث ايجاد سندروم ترك مصرف نمى شود ، قطع مصرف همه ى داروهاى ضدتشنج بايد به تدريج و از طريق كاهش تدريجى دوز بايد انجام گيرد .
منبع : خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک داروهای روانپزشکی