نظريه هاى نوين پرخاشگرى : چشم انداز يادگيرى اجتماعى و الگوى عمومى پرخاشگرى
برخلاف ديدگاه هاى پيشين ، نظريه هاى نوين پرخاشگرى بر يك عامل تنها ( غريزه ، سائق ، ناكامى ) به عنوان علت اصلى پرخاشگرى تمركز نمى كنند . بلكه به كوشش هاى انجام شده در حوزه هاى مختلف روانشناسى متوسل مى شوند تا بينش بهترى در مورد عواملى كه نقشى در وقوع چنين رفتارهايى بازى مى كنند به دست آورند .
چشم انداز يادگيرى اجتماعى
يكى از اين نظريه های نوین پزخاشگری كه به چشم انداز يادگيرى اجتماعى معروف است ، با يك انديشه ى بسيار منطقى آغاز مى كند : انسان ها با مجموعه ى بزرگى از پاسخ هاى پرخاشگرانه ى ذخيره شده در خزانه ى رفتارى خود به دنيا نمى آيند . بلكه آنها بايد اين رفتارها را عمدتاً به همان شيوه اى كه بيشتر شكل هاى پيچيده ى رفتار اجتماعى را كسب مى كنند بياموزند.
يعنى از طريق تجربه يا به وسيله ى مشاهده ى رفتار ديگران ( مثلاً ، الگوهاى اجتماعى – افراد زنده يا شخصيت هاى تلويزيون ، سينما ، يا حتى در بازى هاى ويدئويى كه رفتار پرخاشگرانه دارند ؛ آندرسون و بوشمن ، ٢٠٠١ ؛ بوشمن و آندرسون ٢٠٠٢ . از اين رو ، بسته به تجربه هاى گذشته ى آنها و فرهنگى كه در آن زندگى مى كنند ، افراد
خلاصه اينكه ، چشم انداز يادگيرى اجتماعى معتقد است ، اينكه يك شخص خاص در يك موقعيت مفروض پرخاشگرى خواهد كرد يا نه بستگى به عوامل مختلف زيادى دارد ، از جمله تجربه هاى گذشته ى اين شخص ، پاداش هايى كه از تجربه ى پرخاشگرى گذشته يا زمان حال نصيب او مى شود ، و نگرش ها و ارزش هايى كه انديشه ى مربوط به مناسب بودن و اثرات بالقوه ى چنين رفتارى را در اين شخص شكل مى دهند .
مقاله روانپزشکی پیشنهادی : علل پرخاشگری
متغیرهای درونداد پرخاشگری
بر مبناى چشم انداز يادگيرى اجتماعى ، چهارچوب جديدترى كه به الگوى عمومى پرخاشگرى معروف است بنا شده كه توجيه كامل ترى از مبانى پرخاشگرى انسان به دست مى دهد . طبق اين نظريه ، زنجيره اى از رويدادها كه ممكن است نهايتاً به پرخاشگرى آشكار بينجامد مى تواند به وسيله ى دو نوع متغير درونداد اصلى آغاز شود :
متغيرهايى كه در مقوله ى اول قرار مى گيرند شامل ناكامى ، نوع حمله از سوى شخص ديگر ( مثلاً ، يك توهين ) ، قرار گرفتن در معرض افراد ديگرى كه پرخاشگرانه رفتار مى كنند ( الگوهاى پرخاشگر ) يا به طور زنده و يا در فيلم ها يا بازى هاى ويدئويى خشن . و بالاخره هر چيزى كه باعث مى شود شخص احساس ناراحتى كند ، هر چيزى از هواى گرم ناراحت كننده تا مته ى دندانپزشك يا حتى يك سخنرانى فوق العاده كسل كننده متغيرهاى مقوله ى دوم ( تفاوت هاى فردى ) شامل صفاتى هستند كه افراد را براى پرخاشگر بودن از پيش آماده مى كنند ( مثلاً ، زودرنج بودن شديد ) ، بعضى نگرش ها و باورها درباره ى خشونت ( مثلاً ، باور به اينكه پرخاشگرى قابل قبول و مناسب است ) ، گرايش به درك نيت خصومت آميز در رفتار ديگران ، و مهارت هاى ويژه ى مربوط به پرخاشگرى ( مثلاً دانستن چگونه مبارزه كردن يا چگونگى كاربرد سلاح هاى مختلف ) .
الگوى عمومى پرخاشگرى
طبق الگوى عمومى پرخاشگرى ، اين متغيرهاى موقعيتى و فردى بعداً مى توانند از طريق اثرى كه بر سه فرايند بنيادى : انگيختگى ( آنها ممكن است انگيختگى يا تهييج فيزيولوژيكى را افزايش دهند ) ؛ حالت هاى عاطفى ( آنها مى توانند احساس هاى خصمانه و علايم بيرونى اين احساس ها را برانگيزند ، مثلاً حالت چهره اى پرخاشگرانه ) ؛ و شناخت ها ( آنها مى توانند افراد را وادار به تفكر پرخاشگرانه كنند يا مى توانند باورها و نگرش هاى مربوط به پرخاشگرى را به ذهن بياورند ) دارند ، منجر به پرخاشگرى آشكار شوند .
بسته به تعبير و تفسيرها ( ارزيابى ها ) ى افراد از موقعيت كنونى و عوامل بازدارنده ( مثلاً حضور پليس يا ماهيت تهديدكنندگى شخص آماج مورد نظر ) ، آنها يا به عمل عاقلانه دست مى زنند كه ممكن است شامل بازدارى خشم آنها باشد ، يا به عمل تكانشى اقدام مى كنند كه مى تواند منجر به اعمال پرخاشگرانه ى آشكار گردد .
نكات كليدى در مورد پرخاشگری
- پرخاشگرى عبارت است از وارد كردن آسيب عمدى به ديگران ، گرچه بيشتر روان شناسان اجتماعى اين ديدگاه را كه پرخاشگرى عمدتاً به وسيله ى عوامل ژنتيكى تعيين مى شود ، رد مى كنند ، اكنون بسيارى از آنها يك چشم انداز تكاملى را پذيرفته اند كه نقش بالقوه ى چنين عواملى را به رسميت مى شناسد .
- نظريه هاى سائق معتقدند كه پرخاشگرى ناشى از سائق هاى از بيرون فراخوانده شده براى آسيب زدن به ديگران است . فرضيه ى ناكامى – پرخاشگرى مشهورترين مثال از اين گونه نظريه هاست .
- نظريه هاى نوين پرخاشگرى ، از قبيل الگوى عمومى پرخاشگرى ، اهميت يادگيرى ، متغيرهاى درون داد مختلف فراخوان ، تفاوت هاى فردى ، حالت هاى عاطفى ، و به ويژه ، فرايندهاى شناختى را مورد تأكيد قرار مى دهند .