چه چیزی باعث از دست دادن حافظه و زوال عقل می شود؟
زوال عقل یا دمانس : بیش از 50 بیماری از علائم زوال عقل پیروی می کنند و یا می توانند مسبب آن باشند، و درصد پایینی از زوال عقل برگشت پذیر هستند. دو نمونه شایع از علل زوال عقل یا از دست دادن حافظه عبارت از زوال عقل ناشی از کمبود ویتامین B12 و کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) می باشند. تشخیص درست بسیار مهم است، طوری که شما می توانید روش مناسب درمان را انتخاب کنید، برای اینکه هنگام درمان، علائم مهم از بین می روند.
تشخیص انواع دمانس یا زوال عقل
برای پزشکان و خانواده ها که درصدد تشخیص دمانس یا زوال عقل هستند، یکی از پیچیده ترین مشکلات در تشخیص وجود انواع و اشکال زیادی از زوال عقل می باشد. بیش از 50 وضعیت و بیماری وجود دارد که می توانند مقلد یا مسبب دمانس یا عامل از دست دادن حافظه باشند.
بیماری آلزایمر یکی از مهم ترین و اصلی ترین عامل زوال عقل و یا از دست دادن حافظه می باشد. ولی سایر علل دمانس غیرقابل بازگشت عبارت اند از :
- بیماری دمانس واسکولار یا عروق خونی،
- سایر اختلالات تخریب کننده مغز (تخریب لوب پیش گیجگاهی، بیماری پارکینسون، بیماری هانتیگتون)،
- تومورهای مغزی کند رشد، یا
- عفونت های سیستم اعصاب مرکزی (بیماری کروتز فلد- جاکوب، زوال عقل ناشی از ایدز، نورو سیفیلیس یا سیفلیس عصبی).
در بعضی از انواع دمانس، درمان منجر به بهبود عملکرد ذهن خواهد شد، و در موارد کمی، این اختلال می تواند بطور کامل برگشت پذیر و قابل بهبودی باشد بشرط آنکه قبل از ضایعه مغزی دایمی، درمان شروع شده باشد. در شرایط و بیماری های زیر، دمانس ممکن است در مرحله اولیه، و یا حتی فقط یک نشانه بوده باشد. درمان مناسب می تواند باعث بهبودی یا حتی باز گرداندن عملکرد و نقش شناختی ذهن شود.
هذیان
هذیان موجب تغییراتی در عملکرد ذهنی می شود که شباهت زیادی به دمانس یا زوال عقل داشته باشد. در حالی که آنها دو تفاوت مهم با یکدیگر دارند :
-
سرعت حمله.
تغییرات ذهنی در هذیان بسرعت انجام می شود، اغلب در مدت چند ساعت یا چند روز. درمقابل، زوال عقل در طی مدت زمان طولانی تر ماه ها و سال ها رشد و گسترش می یابد.
-
سطح آگاهی و هوشیاری.
در هذیان، هوشیاری ابری است یا بین خواب و بیداری قرار دارد. در حالی که زوال عقل یا دمانس روی آگاهی و هوشیاری تاثیری ندارد.
هذیان به عنوان یک مورد اورژانس پزشکی در نظر گرفته می شود. از یک جهت به علت آنکه نشانه اساسی از یک بیماری ناگهانی تهدید کننده زندگی می باشد. افراد مسن تر به دنبال عمل جراحی نیز مستعد هذیان هستند.
سندرم ترک الکل یک تصویر مشخص از هذیان را به نمایش می گذارد. به همین ترتیب، هذیان می تواند بعد از قطع ناگهانی مصرف بنزودیازپین ها، گروهی از داروهای ضد اضطراب که شامل دیازپام (والیوم)، کلردیازپوکساید (لیبریوم)، و آلپرازولام (زاناس) است، بروز پیدا کند.
واکنش های سمی نسبت به داروها
داروها علل رایج از دست دادن حافظه هستند. با بالا رفتن سن و پیری، کارآیی کبد از نظر متابولیز و تجزیه کردن داروها کاهش می یابد، و کلیه ها آنها را به مراتب کندتر از بدن دفع می کنند. درنتیجه، داروها تمایل به تجمع در بدن دارند. افراد مسن دارای بهداشت ضعیف و مخصوصا آنهایی که داروهای متعدی را مصرف می کنند آسیب پذیر می باشند.
لیست داروهایی که می توانند زوال عقل با علائم طولانی مدت ایجاد کنند و باعث از دست دادن حافظه شوند. بشرح زیر می باشد:
-
ضد افسردگی ها
-
آنتی هیستامین ها
-
داروهای ضد پارکینسون
-
داروهای قلبی و عروقی
-
ضد تشنج ها
-
نارکوتیک ها (مواد مخدر)
-
آرام بخش ها
افسردگی و زوال عقل
اغلب افردی که مبتلا به افسرگی هستند گاهی اوقات علائم مشابه با زوال عقل از قبیل فراموشی، فرسودگی، عدم دقت و توجه کافی و کاهش سرعت واکنش ها را به نمایش می گذارند. این عارضه شبه زوال عقل ممکن است با ظاهری مثل افسردگی خود را بروز دهد که اغلب با آلزایمر همراه می باشد. ولی تفاوت های ظریفی با یکدیگر دارند.
- شبه زوال عقل یا دمانس کاذب. در دمانس کاذب، حالت افسردگی قبل از هرگونه اختلال و زوال ذهنی شروع می شود. معمولا، فرد دارای مشکل حافظه یا عدم تمرکز، غمگین و نگران بودن، و صحبت یکنواخت و بدون هیجان و گرمی می باشد.
- افسردگی : در افسردگی مرتبط با آلزایمر، زوال ذهنی ابتدا ایجاد می شود. و فرد معمولا سعی می کند مشکلات حافظه خود را به جای جدی گرفتن و توجه به آنها پنهان کند.
کمبود ویتامین B12 و دمانس
در افراد بزرگسال، اولین نشانه های کم خونی شدید و خطرناک (آنمی پرنیشیوز) عبارت از :
- پریشان حالی و سردرگمی،
- کند بودن،
- زود رنجی و
- خونسردی و بی تفاوتی می باشد.
علائم دیگر این کم خونی خطرناک و کشنده شامل : دمانس و از دست دادن حافظه، البته در موارد و شرایط نادری در اثر کمبود ویتامین B12 بروز پیدا می کند. در افراد مبتلا به کم خونی پرنیشیوز ، مغز استخوان گلبول های قرمزی را تولید می کند که هم بزرگ تر و هم دارای مقادیر کم تری نسبت به حد نرمال و طبیعی هستند.
- پوست مایل به زرد
- خستگی
- کوتاهی تنفس
- سردرد
- بی حس و مور مور شدن دست و پا
- مشکل حفظ تعادل
معمولا کمبود ویتامین B12 که منجر به کم خونی پرنیشیوز (حاد و کشنده) می شود. به دلیل فقدان ویتامین B12 در رژیم غذایی ایجاد نمی شود. برای اینکه، این ویتامین به مقدار زیادی در تخم مرغ، فرآورده های شیری، گوشت، ماهی، و مرغ وجود دارد و بطور موثری در کبد ذخیره می شود.
در مقابل، کمبود ویتامین B12 معمولا در مواقعی بوجود می آید که فرد قادر به جذب این ویتامین از غذا نباشد. خوشبختانه، اگر تزریق ویتامین B12 بموقع انجام شود بطور قطع می تواند کمبود این ویتامین و علائم کم خونی پرنیشیوز را برطرف نماید.
هیدروسفالی
هیدروسفالی (آب آوردن مغز) عبارت از افزایش مایع مغزی نخاعی در اطراف مغز می باشد. این مایع توسط بطن ها (فرورفتگی های مرکزی مغز) ترشح می شود. این مایع در پیرامون طناب نخاعی در جریان است و به وسیله سیاهرگ های سطح خارجی مغز جذب می شود.
هیدروسفالی مادر زادی کمی بعد از تولد تشخیص داده می شود، اما هیدروسفالی دارای فشار طبیعی در تعداد کمی از افراد مسن بروز تظاهر پیدا می کند. این وضعیت می تواند در اثر ضربه یا ترومای مغزی، خونریزی مغزی، یا مننژیت (تورم پرده های پوشاننده مغز) ایجاد شود. ولی موارد زیادی بطور خود بخودی و بدون سابقه بیماری آشکار اتفاق می افتند.
علاوه بر زوال عقل در حال توسعه، افراد مبتلا به این وضعیت کنترل ادرار خود از دست می دهند و هنگام راه رفتن کند و آهسته، با سبکی ملایم، طوری که گویی پاهایشان به زمین چسبیده است ، حرکت می کنند. کار گذاشتن لوله جراحی (شنت) که مایعات را از حفره مغزی (بطن جانبی) به سیاهرگ گردنی یا به شکم تخلیه می کند، منجر به بهبودی سریع می شود، درمان توصیه شده بلافاصله بعد از ظهور علائم شروع می شود.
تومورها
تومورهای مغزی بدخیم (سرطانی) هستند و بنابراین مستعد گسترش در بافت های مجاور می باشند. یا ممکن است از نوع خوش خیم (خود مهار کننده) باشند.
تومورهای مغزی می توانند با عملکردهای شناختی تداخل پیدا کنند و باعث ایجاد تغییرات شخصیتی شوند. این تومورها بسته به محل شان، می توانند علائم دیگری مانند سردرد، تشنج، یا استفراغ را ایجاد نمایند.
در اغلب مواقع، اولین نشانه تومورهای کند رشد مغزی مخصوصا در افراد مسن به زوال عقل شباهت دارد.
هماتوم ساب دورال
هماتوم عبارت است از لخته های خونی که باعث کبودی موضعی می شود. زمانی که این لخته ها در ناحیه ساب دورال، بین سطح مغز و پرده نازک پوشاننده آن (منطقه دورا) قرار می گیرند، می توانند علائمی را ایجاد کنند که از بیماری آلزایمر پیروی می کنند. چنین هماتوم ساب دورال می تواند با ایجاد اغما و مرگ، تهدید کننده زندگی نیز باشد.
بسیاری از هماتوم های ساب دورال به وسیله ضربه (تروما) های مغزی شدید ناشی از تصادفات خودرو ایجاد می شوند.
اما در افراد مسن، گاهی اوقات هماتوم ساب دورال را متعاقب یک ضربه خیلی کوچک به سر (و، بنابراین، اغلب فراموش شده) تظاهر می یابد. به محض نفوذ خون به فضای اطراف، هماتوم گسترش می بابد و شروع به تداخل با عملکرد مغزی می نماید.
برطرف کردن لخته بعد از گذشت هفته ها از زمان ضربه سر می تواند به برگرداندن عملکرد ذهنی منجر شود. با این حال، علائم اغلب بحدی آهسته و کند توسعه پیدا می کند که تشخیص بعد از ماه ها تاخیر انجام می شود.
بیماری تیروئید
تولید بیش از حد هورمون های تیروئید معمولا به وسیله بیماری گریوز اتفاق می افتد، در حالی که تولید پایین (هیپوتیروئیدیسم) معمولا ناشی از تیروئیدیت هاشیموتو می باشد. هر دو اختلال می توانند باعث ظاهر شدن علائم شبیه دمانس یا زوال عقل شوند.
-
هیپرتیروئیدیسم.
جهت تشخیص هیپرتیروئیدیسم، پزشکان از یک آزمایش خونی ساده که اندازه سطح هومورن های تیروئید را تعیین می کند استفاده می کنند. برداشت تیروئید با عمل جراحی یا تخریب آن با رادیواکتیو یددار معمولا مشکلات شناختی را برطرف می نماید.
این بیماری با اندازه گیری سطح خونی هورمون محرک تیروئید تشخیص داده می شود. پزشکان معمولا پیشنهاد می کنند که هورمون تیروئید جایگزین شود، اما این روش درمان همیشه منجر به رفع دمانس یا زوال عقلی نمی شود.
مشروبات الکلی
سندرم ورنیکه- کورساکف، حالتی از فراموشی و گیجی ناشی از مصرف الکل است، که از کمبود تیامین یا ویتامین B1 به علت سوء تغذیه طولانی مدت ناشی می شود. اما نوشیدن مقادیر زیاد الکل در مدت زمان طولانی ده سال یا بیشتر از آن می تواند منجر به اختلال فکری شبیه به بیماری آلزایمر و از دست دادن حافظه شود.
در زوال عقل ناشی از مشروبات الکلی، حافظه، جهت یابی، و توجه رو به تضعیف و زوال می رود، هرچند مهارت های کلامی همیشه بشدت تحت تاثیر قرار نمی گیرد. در این نوع از زوال عقلی، امتناع از مصرف الکل می تواند تا حدودی عملکرد ذهنی را بازیابی نماید.
دمانس یا زوال عقل های برگشت ناپذیر
هرچند علل و عوامل زیادی برای زوال عقل های برگشت ناپذیر وجود دارد، شرایط و بیماری های زیر رایج ترین موارد می باشند. در برخی موارد، درمان فوری می تواند جلوی صدمات بیشتر را بگیرد اما نقص و اختلال عملکرد شناختی، قابل بازگرداندن نیست.
بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر با انجام اتوپسی و نمونه برداری از بافت مغز، و مشاهده پلاک های بتا- آمیلوئیدی چسبناک بیرون سلول های مغزی (نورون ها) و رشته ها و کلاف های درهم پیچیده عصبی از دیگر انواع زوال عقل ها تشخیص داده می شود.
هرچند این چنین ضایعاتی در هر مغز پیری، از افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است وجود داشته باشد، لیکن، این ضایعات گرایش دارند که به مقدار خیلی زیاد و بصورت تجمعات در نواحی از مغز که مربوط به یادگیری و حافظه می باشند حضور داشته باشند.
نظریه جدید این است که آسیب به مغز نتیجه التهاب و سایر تغییرات زیستی است که موجب اختلال عملکرد و نقص سیناپسی، مختل کردن ارتباط بین سلول های مغزی می شوند. نهایتا سلول های مغزی می میرند، و منجر به ضایعات بافتی می شوند. در اسکن های تصویری، انقباض مغز معمولا اولین نشانه برجسته در ناحیه هیپوکامپ است، که یک نقش مرکزی و اصلی در عملکرد حافظه ایفا می کند.
نشانه برجسته و مهم بیماری آلزایمر، سختی یادآوری اطلاعات جدید و از دست دادن حافظه می باشد. همزمان با پیشرفت آلزایمر، علائم زیر می توانند تظاهر یابند:
-
از دست دادن حافظه.
این به تنهایی برای مختل نمودن زندگی روزمره کافی است (برای مثال، فرد مبتلا ممکن است در همسایگی و محله آشنا گم بشود)
-
اختلال شناختی.
فرد امکان دارد دچار کاهش تجربه در توانایی شناختی (تصمیم گیری، حل مسئله، یا قضاوت مناسب برای فرد مبتلا سخت می شود) گردد.
-
تغییرات شخصیتی و خلق و خوی.
یک فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است دستخوش تغییرات مشخصی در خلق و خوی و شخصیت خود شود.
بیماری آلزایمر بطور جدی نیاز به توجه دارد، و مرگ معمولا سه تا نه سال بعد از تشخیص اتفاق می افتد. پنج دارو برای درمان آلزایمر مورد تایید واقع شده است، ولی این داروها فقط علائم بیماری را بطور جزئی کاهش می دهند.
زوال عقل یا دمانس عروقی
برخی از مشکلات شناختی از ناکافی بودن خون رسانی به بخش هایی از مغز منشاء می گیرند. کاهش در جریان خون اغلب نتیجه آترواسکلروز (تجمع رسوبات چربی در دیواره سرخرگ ها) در عروق خونی است که مغز را تغذیه می کنند. نتیجه توقف جریان خون، تشکیل منطقه مرده بافت مغز می باشد.
این حوادث-که در واقع سکته های مغزی کوچک می باشند. اغلب مورد توجه قرار نمی گیرند، بخاطر اینکه هر یک از آنها فقط یک بخش کوچکی از مغز را دچار آسیب می کنند. و ضایعات و اختلالات بلند مدتی را ایجاد نمی کنند. ولی این آسیب انباشته، سرانجام به یک ناحیه وسیعی از بافت مرده مغزی مبدل می شود، و علائمی مانند گیجی، اختلالات فکری و ذهنی، لکنت زبان، و فلجی ممکن است تظاهر یابند.
افراد مبتلا به دمانس عروقی معمولا دارای حداقل یک یا چند مورد از علائم زیر می باشند:
-
هیپرتانسیون (فشار خون بالا)
-
بیماری قلبی عروقی
-
دیابت
-
سابقه سکته مغزی
نشانه رایج دمانس عروقی عبارت از یک تغییر ذهنی ناگهانی است. که گاهی اوقات با فلجی یا لکنت زبان همراه می باشد. زوال ذهن یا از دست دادن حافظه براساس یک الگوی “گام به گام”- فرد مبتلا از اختلال کاهش شناختی ناگهانی، کاهش سطوح اختلال رنج می برد، و سپس سکته های جدید باعث اختلال ناگهانی دیگری می شوند.
بیماری های دژنراتیو (تحلیل برنده)
اغلب دمانس ها از بیماری های دژنراتیو ایجاد می شوند. شرایطی که در آن تخریب و زوال بافتی را نمی توان متوقف کرد. آلزایمر یک بیماری دژنراتیوی است که اغلب مسئول زوال عقل یا از دست دادن حافظه در بیش از 50 % موارد می باشد. دژنراسیون یا تخریب لوب پیش گیجگاهی، بیماری پارکینسون، و بیماری هانتیگتون مسئول تقریبا 25 % همه انواع دمانس ها هستند.
دژنراسیون پیش گیجگاهی و از دست دادن حافظه .
این گروه از بیماری ها بطور رسمی به نام بیماری پیک نامیده می شوند. با آتروفی و تحلیل بخش جلویی مغز شامل لوب های فرونتال و تمپورال مغز شناسایی می شوند. معمولا با بیماری آلزایمر اشتباه گرفته می شوند، بخاطر اینکه گاهی اوقات علائم یکسان و مشابهی دارند. بعضی از متخصصان اعتقاد دارند که آن می تواند دومین عامل رایج در از دست دادن حافظه و زوال عقل، بعد از بیماری آلزایمر محسوب شود.
علت دژنراسیون لوب پیش گیجگاهی ناشناخته می باشد، ولی بعضی انواع آن می تواند بصورت فامیلی ایجاد شود، و گاهی اوقات با جهش های ژنتیکی همراه می باشد. افراد مبتلا به دژنراسیون لوب پیش گیجگاهی، علائم زیر را نشان می دهند:
- آفازی غالب (اختلال در توانایی تکلم) از نشانه های اولیه بیماری.
- ازدست دادن کنترل، که منجر به اختلال جامعه شناختی و فعالیت جنسی بیش از حد می شود.
- از دست دادن واکنش های هیجانی و احساسی مانند ترس.
- بدون اختیار قرار دادن اشیاء در دهان.
بیماری پارکینسون.
این یک اختلال حرکتی ناشی از کمبود دوپامین، به عنوان یک پیام رسانی عصبی (نوروترانسمیتر) درگیر در هماهنگی فعالیت عضلات همچنین عملکرد حافظه می باشد. نشانه بارز آن لرزش، سفتی اعضاء بدن، و شروع یا اتمام سخت و دشوار حرکت می باشد. مشکلات و اختلالات شناختی خفیف، در اوایل بیماری امری رایج هستند. و زوال عقل و از دست دادن حافظه در 30 % تا 80 % بیماران پارکینسون در مراحل بعدی تظاهر می یابد.
در بعضی از مبتلایان پارکینسون، زوال عقل را به این دلیل توسعه می یابد . چون آنها مبتلا به بیماری آلزایمر نیز هستند. در موارد دیگر، دمانس یا زوال عقل با توهم همراه می باشد و به دلیل ارتباط با صدمات و آسیب ها در نواحی لیمبیک و کورتیکال مغز آشکار می شود. این نوع از پارکینسون به نام دمانس یا جنون اجسام لویی معروف می باشد.
داروهایی که انتقال دوپامین را افزایش می دهند. مانند لووپودا (سینمت)، به کنترل نشانه های جسمی پارکینسون کمک می نمایند ولی قادر به بهبود اختلال ذهنی نیستند.
بیماری هانتینگتون.
بیماری هانتینگتون یک اختلال ارثی نادر مربوط به یک ژن غیرعادی واقع بر روی کروموزوم شماره 4 است. علائم این بیماری شامل حرکات لرزشی غیر ارادی و دمانس می باشد. و این علائم اغلب در سنین ما بین 20 تا 40 سالگی شروع می شوند.
آشفتگی های ذهنی ممکن است قبل یا بعد از مشکلات جسمی ظاهر بشوند. و مبتلایان اغلب جهت مراقبت از خود به دلیل رفتار های تحریک پذیر، پرخاشگرانه، و دمدمی مزاج با مشکلاتی روبرو هستند. با داروها می توان اختلالات خلقی و حرکتی را کنترل نمود، ولی نمی توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.
دمانس های عفونی
تقریبا هر عامل عفونت زایی که به سیستم اعصاب مرکزی تهاجم می کند می تواند موجب زوال عقل یا از دست دادن حافظه شود.
بیماری کروتز فلد- جاکوب.
این یک بیماری نادر است، که به سرعت باعث دمانس پیش رونده تحت تاثیر یک عامل عفونت زایی به نام پریون می شود. علائم اولیه شامل خستگی و تغییرات نامحسوس در رفتار می باشد. معمولا، بیماری منجر به اختلالات حرکتی، تشنج، اغما، و-درعرض یک سال-مرگ می شود.
دمانس ناشی از ایدز.
این نوع از زوال عقل در افراد مبتلا به بیماری ایدز ایجاد می شود. دمانس می تواند سریعا ، گاها در عرض چند هفته توسعه پیدا کند، و دارای علائمی مثل فراموشی، بی احتیاطی، و مشکلات ذهنی می باشد.
نوروسیفیلیس یا سیفلیس عصبی.
قبل از ساخت پنی سیلین، بیش از 30 % بیماران زوال عقلی بستری شده در موسسات روانی مبتلا به سیفلیس عصبی بودند. امروزه، این اختلال که تقریبا 15 سال بعد از ابتلا به عفونت سیفیلیس گسترش می یابد. معمولا پیش از آنکه به این مرحله زوال عقلی برسد معالجه و درمان می شود.